Llechfaen - Llechi Ysgrifennu
Y mae hanes cynhyrchu llechi ysgrifennu yn dyddio ymhell yn ôl, ac i o leiaf
y 18fed ganrif. Yn wir, ceir cyfeiriad atynt yng nghyfrol Teithiau yng
Nghymru (1778) gan Thomas Pennant:
Y nifer o lechi ysgrifennu a wnaed ac a drosglwyddwyd allan
o Borthladd Penrhyn , yn ystod y deuddeng mis diwethaf, ydyw 136,000; y mae
swm y coed a ddefnyddir yn y fasnach fechan yma yn fwy na 3,000 o
droedfeddiyn y flwyddyn; ac y nifer y gweithwyr ar waith rhwng pump a deg ar
hugain. |
Erbyn diwedd y 19 ganrif, a dechrau'r 20 gangrif, roedd cryn alw am
lechi
ysgrifennu o bob cwr o'r byd ac roedd yn fasnach eithaf llewyrchus.
Er mai llechi to a gynhyrchid fwyaf gan y diwydiant, roedd gwneud llechi
ysgrifennu yn golygu cryn ddyfalwch gan fod nifer o agweddau i'r gwaith.
Gan fwyaf cynhyrchid y llechi ysgrifennu mewn adeiladau tebyg i ffatrioedd, a
byddai amryw o'r rheini y tu allan i'r chwareli, h.y. mewn pentrefi neu drefi.
Er enghraifft, erbyn yr 1880au roedd cymaint â pum ffatri gwneud llechi
ysgrifennu ym Mangor.
Ceir amrywiaeth o fathau o lechi ysgrifennu, e.e. llechi llinellog, llechi â
sgwariau arnynt, llechi gyda mapiau arnynt, llechi ysgrifennu ar ffurf llyfrau,
gyda dwy neu dair llechen ynddynt.
Rhagoriaeth y llechen ysgrifennu oedd ei bod yn economaidd. Roeddynt yn
ddefnyddiol ar gyfer ymarfer ysgrifennu a gwneud lluniau. Gellid glanhau'r
llechen dro ar ôl tro ac ailddechrau ar y gwaith.
Un rheswm pam y collodd y llechen ysgrifennu ei phoblogrwydd oedd oherwydd
glanweithdra ac iechyd. Yn wir, nid oedd yn beth anghyffredin o gwbl i
blant boeri ar y llechen er mwyn rwbio'r gwaith ysgrifennu oddi arnynt.
|